Jaarverslag 2020 – HEERLYCKheyt Schaesberg

Stichting HEERLYCKheyt Schaesberg
Jaarverslag 2020
Vol goede moed en met een groot pakket aan ideeën begonnen we na een zeer succesvol 2019 aan het nieuwe jaar 2020. Maar al na 3 maanden dwong de snel escalerende Corona-pandemie ons tot herbezinning op en bijstelling van onze plannen. We dachten allemaal dat dit slechts een paar maanden zou gaan duren, maar tot op heden blijft het nog steeds om zich heen grijpende Coronavirus spelbreker als het gaat om het plannen of realiseren van de vele concrete activiteiten die we intussen op de plank hebben liggen. Ondanks al deze tegenspoed hebben we toch nog lang fysiek en Coronaproof kunnen overleggen met het bestuur, de projectgroep (waarover later meer) en de bij de verschillende (deel)projecten betrokken partners. Momenteel werken we vooral thuis en individueel en vergaderen we middels video-overleg. Mede door de binnenkort te starten grootscheepse landelijke vaccinatie blijven we echter hopen op betere tijden. Tijden waarin we onze geplande projecten / activiteiten alsnog mogen uitvoeren. In dit verslag kijken we daarom gezien de hiervoor geschetste situatie niet alleen terug, maar zeker ook alvast een beetje vooruit.
Bestuurssamenstelling Stichting.
In het afgelopen verslagjaar zijn vijf bestuursleden actief geweest voor de stichting:

Twan Brouns, voorzitter
Ronald van den Eijnden, penningmeester
Jack Lussenburg, secretaris
Jan Regterschot, lid
Marlies Dreissen, adviserend bestuurslid
Naast de bestuursleden leveren ook een groeiend aantal personen vanuit persoonlijke deskundigheid
en interesse in flankerende project- of werkgroepen een belangrijke bijdrage aan onze activiteiten.
Jo Kobben, Heemkunde Landgraaf
Theo van de Wetering, Omroep Landgraaf
John Frischen, Voormalig bouwkundige Gemeente Landgraaf
Wiel Miseré, Voormalig senior inspecteur bij Staatstoezicht op de Mijnen in Limburgt
Martin van de Weerden, Docent geschiedenis Bernardinuscollege Heerlen
Ger Janssen, Manager grote projecten NS Utrecht
Nick Custers, Accountmanager Werkleerbedrijf Relim Groep Zuid Limburg
Harold Bosch, Evenementencoördinator Gemeente Landgraaf
Catharina Scholtens, voorzitter gidsen en kunstadviesgroep Rolduc, bestuurslid van de Verein Burg Rode in Herzogenrath
Eveline van Limbeek, Voorzitter scouting PiusXII Landgraaf
Het is fijn te constateren dat steeds meer burgers betrokken raken bij de initiatieven die wij als
stichting in gang zetten. Dat betekent dat de belangrijke doelstelling ‘het verbinden en bij elkaar brengen van mensen’ die wij hanteren vruchten begint af te werpen.
Herstellen en verplaatsen oorlogsmonument LeenhofNadat wij als stichting in september 2019 in het kader van 75 jaar Bevrijding groots aandacht geschonken hadden aan het vreselijke oorlogsdrama (bombardement) dat de Schaesbergse wijk Leenhof trof op 13 oktober 1944, werden wij door de heren Bardoel en van de Wetering getipt dat er bij dit bombardement nog een 14e (en tot nu toe niet in de lijst opgenomen) slachtoffer te betreuren was geweest. Onderzoek door Jo Kobben van de Heemkunde Landgraaf, wees het volgende uit: Het betreft een protestants meisje met de naam Koetsier (Antonia Berendina Koetsier). Zij woonde in
Heerlen en de aangifte is gedaan in de plaats van overlijden: Schaesberg. Van het overlijden van dit meisje is op hetzelfde tijdstip aangifte gedaan als van de anderen en op een pagina waar ook de slachtoffers Prieckaerts zijn opgenomen. De locatie waar het kind is gestorven wordt niet vermeld. Het feit dat zij bij de anderen wordt genoemd en op hetzelfde tijdstip is ingeschreven zegt genoeg. Gekoppeld met de beschrijving in de advertentie kan dat dus alleen maar om dezelfde oorlogshandeling gaan. Van ander oorlogsgeweld hebben wij immers geen beschrijvingen, althans die hieraan in relatie met de aangifte gekoppeld kunnen worden.
Wat het oorlogsmonument zelf betreft kregen wij na de jaarwisseling (2019-2020) bericht van de gemeente Landgraaf dat de plaquette die op het monument vastgemaakt was middels vuurwerk door vandalen was vernield. De Stichting heeft overleg gehad met Joost Smeets van de gemeente Landgraaf om de plaquette te vervangen en te vervangen door een nieuw exemplaar met daarop alle namen van de slachtoffers, inclusief de naam van het meisje Koetsier. Theo van de Wetering heeft nog bij 7 instanties, tot in de USA toe, getracht om de namen van de omgekomen Amerikaanse soldaten aan de weet te komen, maar dat is (nog) niet gelukt.
In het overleg met Joost Smeets is ook gesproken over het voornemen van de gemeente om kort bij de locatie van het Oorlogsmonument een wateropvangbassin in te richten. Doordat het
oorlogsmonument dan praktisch ontoegankelijk wordt is besloten om het te verplaatsen naar de overkant van de weg nabij de voormalige kerk Leenhof. Samen met de voorzitter van de
Oranjevereniging, Jan Heinrichs, en de gemeente Landgraaf bekijken we nog een geschikt moment om de mogelijke verplaatsing en het aanbrengen van een nieuwe plaquette in gang te zetten.

Moelebenksjkes In Ubach over Worms is op initiatief van Wendy Logister een zogenaamd “Moelebenksjke” gerealiseerd. Een betonnen bankje dat door de bewoners van zorgcentrum Heereveld met mozaïeksteentjes werd gedecoreerd. Daarna werd het bankje kort bij de markt van Waubach geplaatst en Ed Gubbels las er uit eigen werk een aantal verhaaltjes en gedichten voor.
Doel van Wendy was en is dat een ‘Moelebenksjke’ een ontmoetingsplaats wordt waar verbinding ontstaat en waar mensen (jong en oud) gaan zitten en met elkaar in gesprek gaan / komen. Of waar wordt verteld of voorgelezen. Intussen heeft het ‘Benksjke’ een vaste plaats gekregen op de prachtig heringerichte oude markt van Waubach.
Verbinden, mensen bij elkaar brengen, dat is ook de bedoeling van het “project Moelebenksjkes”, waarmee we het initiatief van Wendy in goed overleg willen uitbreiden naar Schaesberg en mogelijk heel Landgraaf. Daarnaast wijzen verschillende studies uit dat de taalvaardigheid van met name jongeren in onze regio te wensen over laat. Middels het realiseren van Moelebenksjkes op een aantal plaatsen in Landgraaf, te beginnen bij zorgcentrum Dr. Calshof, gaan we proberen om onder andere jongeren en ouderen bij elkaar te brengen door het aan elkaar vertellen van verhalen bij foto’s van vroeger.
Ook kunnen bijv. scholen een moelebenksjke gebruiken als klein podium om zelf geschreven
verhalen en gedichten van kinderen / jongeren voor te laten dragen. In dat kader is al contact gelegd met het Eijkhagencollege waar men dit voornemen ziet zitten en waar e.e.a. is overgenomen door de sectie Nederlands. Onze voorzitter is goed bekend in de onderwijswereld en zal via zijn netwerk en samen met Ed Gubbels (oud directeur van basisschool de Wegwijzer) contacten gaan leggen met de basisscholen in Landgraaf om de belangstelling voor dit taalactiverings project te polsen.
Moelebenksjes Er zijn plannen voor een Moelebenksjke onder de Levensboom in het nog aan te leggen parkje bij Dr. Calshof. Ook zouden deze bankjes voorzien kunnen worden van bijv. een schaakbord. Tenslotte denken we aan mobiele en inklapbare bankjes (‘Moelebenksjkes on the road’) voor het creëren van praatmomenten op verschillende plekken in Landgraaf. Bij al deze laatstgenoemde ideeën hebben we onze intussen vaste partner, leer- werkplaats Relim uit Terwinselen, betrokken. Zij werken momenteel aan enkele ontwerpen die ze uiteindelijk ook zullen gaan uitvoeren. Mede door de Corona-crisis is dit project even geparkeerd, maar we hopen het in 2021 zeker weer op te pakken.
Levensboom Calshof
In september vernamen we dat Welsun en HeemWonen doende waren om bij de Dr. Calshof een parkje aan te leggen, een initiatief van de buurt. Dat bracht onze stichting op het idee om bij de presentatie van de verschillende initiatieven en ideeën voor het parkje ons idee van het
Moelebenksjke te presenteren. Het idee werd breed omarmd door zowel de mensen van Welsun als Heemwonen, maar vooral door de medewerkers van Dr. Calshof. E.e.a. heeft erin geresulteerd dat we na verder overleg het idee van een Levensboom naar voren hebben gebracht. Een metalen constructie als ‘overkapping’ van het moelebenksjke. De ‘boom’ (naar een ontwerp van het team van de Relim groep) kan qua constructie steeds aangepast worden aan actuele ontwikkelingen of jaarlijkse feesten of vieringen.
Omdat er weinig schot in de voortgang zat hebben wij intussen opnieuw contact gezocht met
Welsun, Heemwonen en Calshof en John Frischen bereid gevonden om de situatie op locatie op tuin- en bouwtechnische aspecten te bekijken en een plan te maken waarmee actie in gang gezet kan worden om dit project van de grond te krijgen. Door John Frischen is een lijst met vragen en uitgangspunten geformuleerd. Deze is bij gemeente neergelegd om te beantwoorden en we wachten dat antwoord af zodat er verdere stappen in het proces gezet kunnen worden.
Door bemiddeling van Relim kunnen we het Levensboomkunstwerk laten realiseren en wellicht kan Relim ook deels dienstbaar zijn in het creëren van de voorwaarden het beoogde terrein toegankelijk te maken en te kunnen beplanten.
Het moge duidelijk zijn dat ook in dit project (zeker gezien de kritische situatie van met name
verpleeg- en verzorgingshuizen hierin) het coronavirus voor nogal wat vertraging werkt
Kerststallenwandeltocht Schaesberg – Nieuwenhagen
Eind 2019 is voor het eerst door ons in Schaesberg een kerststallen- en kerststerrentocht (De Sjeeter stallen en sterrentocht) gerealiseerd. Iedereen, maar met name (groot)ouders en kinderen werden van harte uitgenodigd om een zondag te gaan wandelen langs een kerstallenroute die begon in de Dr. Calshof (inschrijving) en uiteindelijk eindigde op Slot Schaesberg. Onderweg werd de P&P kerk bezocht voor het bekijken van de prachtige kerststal in de kerk en de bijzondere tentoonstelling van kerststallen uit de hele wereld uit de mooie verzameling van dhr. Joep Jung. Onderweg werden thuis gemaakte kerststerren voorzien van verlichting die gebruikt kon worden bij de wandeling door het bos richting de kapel van Leenhof. Na hier de mooie kerststal bewonderd te hebben ging het richting Slot Schaesberg voor een heel bijzondere voorstelling van Scrooge waarin Ben Bringmann, voormalig acteur bij Ambras de sterren van de hemel speelde. Kortom, een geslaagde activiteit die dit jaar om
een herhaling vroeg.
Ook voor deze activiteit gooide Corona roet in het eten. We besloten in oktober 2020 dat de
wandeling dit jaar geen doorgang kon vinden. Totdat Evelien van Limbeek, voorzitter van Scouting Pius XII ons alsnog benaderde om samen met de Scouting toch een kerststallen wandeling Coronaproof te organiseren.
Dankzij de inzet van velen, waaronder diverse vrijwilligers van de kerken van Schaesberg en
Nieuwenhagerheide en de leden van de Scouting (gelukkig kregen wij tijdig toestemming voor de tocht van de gemeente en werd het initiatief door het kerkbestuur ten zeerste gewaardeerd) is het ons gelukt om wederom een mooie wandeling (De Sjeeter en Nuijenhager stallen- en sterrentocht) te organiseren. Dit keer zelfs van 25 tot en met 30 december, telkens tussen 14.00 en 16.00 uur.
Startpunt waren de P&P kerk of de H. Hart van Jezuskerk. Daarna konden heel kleine groepjes (in totaal hebben zo’n 70 mensen deelgenomen) langs een via Internet te volgen route door
verschillende straten en langs 2 twee kapellen (Leenderkapel in Schaesberg en die in het bos in
Nieuwenhagen) van de ene naar de andere kerk lopen. Hier waren als extraatje nog een Poolse
kerstkaarten tentoonstelling (wederom uit de verzameling van dhr. Jung) en een Dick Bruna kerkstal te bewonderen. Ondanks de moeilijke omstandigheden en de vele voorwaarden en regels waaraan we moesten voldoen, mogen we spreken van een geslaagde kerststallenroute (ook door de inzet van een QR code waarmee de deelnemers via hun telefoon nadere informatie en opdrachten kregen) die met kerst 2021 absoluut een vervolg zal krijgen. Fijn was de samenwerking met Scouting Pius XII, een samenwerking die zeker tot meer initiatieven zal leiden. Mogelijk haakt volgend jaar ook Scouting Tarcisius uit Nieuwenhagerheide aan en nemen we de kerk van Nieuwenhagen mee in de route.
Voorbereidingen project 125 jaar (mijn)spoor door Landgraaf
Op 1 mei 2021 is het 125 jaar geleden dat op initiatief van de mijnen in onze regio een spoorlijn werd aangelegd tussen Herzogenrath en Sittard. In Schaesberg werd daarna onder invloed van de snel groeiende mijnindustrie ook vanuit Heerlen over de Kissel en het Eikske een spoor gelegd naar de mijnen ON2 in Schaesberg en de Wilhelmina in Terwinselen. Het was een enorme operatie om voor de lijn Sittard – Herzogenrath het hoogteverschil richting Schaesberg op te lossen. Daartoe werd de spoorlijn verdiept aangelegd en moesten er een enorme ‘voor’ gegraven en een brug aangelegd worden die Schaesberg a.h.w. in twee stukken verdeelde. Na de sluiting van de mijnen werd het mijnspoor opgeheven, maar de lijn tussen Sittard en Herzogenrath bleef bestaan. Er werd zelfs een spoorlijn toegevoegd, het onder de naam ‘Miljoenenlijn’ bekende spoortraject richting Kerkrade.
Intussen bestaat het treinverkeer door Schaesberg vooral uit personentreinen, is het traject
geëlektrificeerd en wordt het spoor verdubbeld. In de toekomst gaan er mogelijk snelle treinen via Herzogenrath doorrijden naar Aken.
Bovenstaand gegeven mogen we als Landgraaf natuurlijk niet zo maar voorbij laten gaan. Want dank zij de mijnindustrie (ON2, Wilhelmina, Laura, Julia) heeft de regio een grote economische en demografische groei gekend en door de spoorlijn is deze regio ontsloten voor de rest van het land.
Naar het nu lijkt gaat de snelle internationale trein in de toekomst mogelijk nog voor meer
ontwikkeling zorgen op het gebied van mobiliteit, toerisme, duurzaamheid en economie. We hebben daarom met onze stichting besloten om de viering van dit jubileum als project voor een periode van 1,25 jaar op te pakken en vorm te geven middels een aantal feestelijke en aansprekende activiteiten voor genodigden en inwoners van de langs het spoor gelegen regio in zowel Nederland als Duitsland.
Hiertoe hebben we een projectgroep (coördinatiegroep) geformeerd met daarin mensen die vanuit interesse en deskundigheid (zie voor namen en expertise de inleiding van dit jaarverslag) een waardevolle bijdrage aan de plannen voor en de realisatie van de verschillende activiteiten in 2021 en 2022. In de uitvoeringsfase zal deze groep aangevuld worden met een aantal werkgroepen.
We hebben middels een PP-presentatie onze ideeën onder de aandacht gebracht bij de Provincie en bij burgemeesters en wethouders van de verschillende gemeenten die we bij het project willen betrekken, te beginnen bij Landgraaf. Hier wordt het project, met de voorlopige werktitel Van Zwart naar Groen naar Goud: de transformatie van een regio door de spoorlijn zonder grenzen, intussen enthousiast omarmd. Het initiatief van de stichting heeft ook positieve weerklank gevonden bij wethouder Claessens (mobiliteit) in Heerlen, bij burgemeester Petra Dassen van Kerkrade en bij burgemeester Benjamin Fadavian van Herzogenrath. Kerkrade en Herzogenrath werden geïnformeerd door een presentatie voor de leden van de Euroderaad, een mogelijk belangrijke partner bij het vervolg.
De reactie van de Provincie, in de persoon van de deputés Dritty en Mackus is er ook een van
belangstelling en willen meedenken en meewerken, o.a. door het faciliteren van een in hun ogen origineel idee. Via de provincie heeft er ook al overleg plaatsgevonden met dr. Eric Lemmens van de Euregio Maas Rijn en ir. Carlo Gurian. Ook Anya Niewierra, directeur van de VVV Zuid Limburg, was zeer te spreken over de aandacht die we willen geven aan dit voor de provincie belangrijke historische moment. Wat betreft de financiering van de verschillende activiteiten zijn er tot nog toe zo’n 13 subsidieaanvragen de deur uitgegaan. Op dit moment weten we dat we mogen rekenen op een financiële bijdrage van de Euregio MR en de voormalige Raiffeisen bank Ubach over Worms.
Bedoeling is om in mei 2021 bij station Landgraaf, Relim Terwinselen, Snowworld en het Burgerhoes de festiviteiten officieel te starten met een dag voor genodigden. Zij worden naar en in Landgraaf vervoerd met Arriva treinen en bussen. Ook vindt er een officiële jubileumhandeling plaats bij het station van Landgraaf door het plaatsen van een kunstwerk. Op de dag hierna is op het terrein van de Relim groep een bedrijven dag gepland als netwerkbijeenkomst voor bedrijven (met name ook uit de vervoerssector) uit de Euregio. Daarnaast zijn er voor de Monumentendagen in september publieksactiviteiten gepland voor de inwoners van Schaesberg, Landgraaf en Parkstad waarin de geschiedenis van de mijnbouw, de 2 Schaesbergse mijnen, het voormalige mijnspoor en de ontwikkeling van de spoorverbinding door Landgraaf de centrale thema’s vormen. Belangrijke locatie is dan het terrein van de Relimgroep op de voormalige mijnlocatie van de staatsmijn Wilhelmina. De
voorzitter en de penningmeester van de stichting zijn met Martin van de Weerden en Wiel Miseré al doende om diverse wandelingen en grensoverschrijdende fietstochten uit te werken die middels een mooie toelichtende brochure de deelnemers uit zal nodigen zowel te voet als met de fiets de diverse locaties te verkennen. De planning is voorts om vanaf mei 2021 met een knipoog naar 125 jaar spoorlijn exact 1,25 jaar uit te trekken om tussendoor diverse activiteiten te organiseren. Begin 2021 zullen de diverse gesprekken (Prorail, ZLSM, Herzogenrath, Arriva……) voortgezet worden. Belangrijk in deze is wel dat we ondersteuning moeten ontvangen om een en ander te kunnen ontwikkelen. Een eerste begrotingsplanning toont ons dat we rekening dienen te houden met een kostenpost van
geschat 75.000 euro. Dat is als we dat delen door 15 maanden (1,25 jaar) een bedrag van 5000 euro per maand. Delen we dat door ruw geschat 200.000 inwoners uit Parkstad dan betekent dit 0,25 cent per Parkstad-inwoner per maand. Delen we dat door gemiddeld 30 dagen per maand dan kost dit historisch moment voor de burgers van Parkstad iets minder dan een cent per dag. Andere voorbereidende werkzaamheden hebben betrekking op het ontwerp van een logo voor het project en het kunstwerk waarmee we de festiviteiten willen openen.
On-line quiz voor inwoners Schaesberg
De beperkingen in verband met Corona brachten ons op het idee om voor de inwoners van
Schaesberg en bij gebleken succes daarna ook voor Landgraaf een on-line Pubquiz op te zetten. In het verslagjaar verkenden we de mogelijkheden hiertoe en de diverse internetsystemen die hiervoor in te zetten zijn. We proberen in 2021 een on-line quiz te kunnen realiseren, met ‘Landgraaf’ als centrale thema en te koppelen aan de naam “Ut Sjeeter Weetje” refererend naar een huis aan huis blaadje in Schaesberg in de ’70er jaren van de vorige eeuw.
9 februari 2021